Nieuwe zoetwaterstrategie (KZH) en uitvoering via het programma KZH

Drie mogelijke opties

In 2019 zijn drie mogelijke strategieën voor de zoetwatervoorziening verkend:

1. Voortzetten van de huidige zoetwaterstrategie (watertekorten accepteren).
2. Uitvoeren van grote infrastructurele ingrepen, zoals het afsluiten van de Rijn-Maasmonding met zeesluizen.
3. Meebewegen met een flexibel inzetbaar zoetwaternetwerk.

Zie voor meer informatie het rapport Verdelingsvarianten Hoofdwatersysteem, Verkennende studie naar een stuurbaar buffernetwerk (Hydrologic, april 2019).

Keuze voor meebewegen

Bij de herijking is uiteindelijk niet gekozen voor grootschalige ingrepen in de infrastructuur (optie 2) of grote watertekorten accepteren (optie 1), maar voor meebewegen (optie 3). Op die manier stellen we ingrijpende en dure maatregelen uit en blijven alle opties voor de toekomst nog open. Meebewegen houdt in dat het hoofdwatersysteem robuuster wordt gemaakt met zoetwaterbuffers en -zones. We bouwen flexibiliteit in met situationeel sturen: het water daarheen brengen waar het het hardste nodig is – in plaats van een vaste verdeling. Deze nieuwe manier van omgaan met het zoetwaternetwerk noemen we de Strategie klimaatbestendige zoetwatervoorziening hoofdwatersysteem (KZH).

Zie voor meer informatie het rapport Nadere verkenning Stuurbaar Buffernetwerk (Hydrologic, Deltares en Infram, september 2019).

Hoe werkt de strategie?

Een deel van de strategie heeft zich al in de praktijk bewezen. Tijdens de afgelopen droge jaren hebben de waterbeheerders namelijk ervaring opgedaan met delen ervan. Wanneer nodig en mogelijk worden de aangewezen strategische zoetwaterbuffers gevuld en zoetwaterzones ingesteld. Vanuit de buffers gaat het water naar de regionale wateren, niet te veel en niet te weinig. Op deze manier gaan we zuinig en efficiënt om met het beschikbare zoete water. Dat wordt beleid, vastgelegd in het Nationaal Water Programma.

Zie voor meer informatie het rapport 'Strategiedocument Zoetwater Hoofdwatersysteem'. (pdf, 600 kB)

Deze animatie, die als gespreksstarter is bedoeld, legt de werking van de strategie in een notendop uit:

Download de uitgeschreven tekst van deze animatie

Zoetwaterbuffers en -zones

De zoetwaterbuffers zijn: IJsselmeer/Markermeer, Brielse meer, Volkerak-Zoommeer en de Maaspanden. De bovenlopen van de Lek, de Hollandsche IJssel en het Amsterdam-Rijnkanaal zijn aangewezen als zoetwaterzones die gericht zoet worden gehouden. Door het gericht zoet houden, wordt water ‘bespaard’ dat elders kan worden ingezet en bieden we transparantie over waar gestuurd wordt op ‘zoet houden’.

Om de zoetwaterbuffers en -zones goed in te kunnen stellen en te benutten, is real-time informatie nodig over waar hoeveel water beschikbaar en nodig is. Ook zijn afspraken nodig over hoe het water te verdelen. Door de strategie wordt het operationeel waterbeheer informatierijker, maar het vraagt ook om meer afstemming.

Mogelijk nieuwe route voor vullen IJsselmeer

Daarnaast bevat de strategie een mogelijke nieuwe route om de zoetwaterbuffer IJsselmeer met water uit de Waal te vullen, via het Amsterdam-Rijnkanaal. Daar is nog geen ervaring mee. Of die route werkelijk mogelijk is, moet nader onderzoek uitwijzen.  Daarna wordt er pas over besloten.

Uitvoering via het programma KZH

Een aantal zaken van de Strategie klimaatbestendige zoetwatervoorziening hoofdwatersysteem vraagt om verdere uitwerking in de praktijk. Om die reden is de strategie als stip op de horizon geformuleerd. Na een kwartiermakersfase is de voorgelegde programmatische aanpak geaccodeerd in het Bestuurlijk Platform Zoetwater (BPZ) van september/november 2021.

Voor de implementatie van de strategie in de periode 2022-2027 is een implementatieplan KZH opgesteld.

Het implementatieplan biedt inzicht in de manier waarop de strategie, in samenhang met het programma Slim Watermanagement, 'lerend' wordt geïmplementeerd. Ook bevat het implementatieplan een voorstel over de programmaorganisatie die nodig is voor een succesvol implementatietraject. In de kwartiermakersfase worden stakeholders betrokken.

In het voorjaar 2022 is het programma KZH van start gegaan. De ambitie en strategie KZH zijn vertaald naar doelen voor het programma KZH:

1. Vergroten van de kennisbasis om operationeel waterbeheer te verbeteren en werking van KZH-strategie in beeld te brengen.
2. Vergroten van kennis door oefenen, toetsen en leren in de praktijk.
3. Duidelijkheid over zoetwaterzones en waterverdeling door het voorbereiden van beleidsrijke besluiten.
4. Inzicht en duidelijkheid voor gebruikers en waterbeheerders over (toekomstige) waterbeschikbaarheid in het hoofdwatersysteem.

Het programma KZH brengt de informatie bijeen om onderbouwd beslissingen te kunnen laten nemen over de uiteindelijke invulling en implementatie van de KZH-strategie en bijbehorende maatregelen, en aanpassing van beleidskaders. Het programma KZH werkt met een team van vertegenwoordigers uit alle zoetwaterregio’s. Voor het laten nemen van strategische beleidskeuzes wordt gebruik gemaakt van de bestaande governance van het Deltaprogramma zoetwater.

Zie voor meer informatie het rapport Implementatieplan Klimaatbestendige Zoetwatervoorziening Hoofdwatersysteem.

Wat doet Slim Watermanagement?

Slim Watermanagement gaat verkennen hoe de uitvoering van de strategie KZH – met de instrumenten van Slim Watermanagement inclusief een landsdekkend informatiesysteem – te ondersteunen is en welke aanpassingen nodig zijn. Slim Watermanagement wordt hierdoor een uitvoeringsmaatregel van het Deltaprogramma Zoetwater. Iedereen die nodig is voor het uitvoeren van Slim Watermanagement verbindt zich aan de uitvoering ervan vanuit een gedeelde visie op de samenwerking en de aanpak.

Slim Watermanagement wordt uitgevoerd binnen bestaand beleid en bestuurlijke afspraken. Het kan zijn dat de Strategie klimaatbestendige zoetwatervoorziening hoofdwatersysteem beslissingen op beleidsniveau vraagt. Het programma KZH zal deze agenderen.