Waterverhalen: ‘Slim WM wordt alleen maar belangrijker’
Als senior adviseur watersystemen bij waterschap Vechtstromen is Pieter Filius een warm pleitbezorger van Slim Watermanagement (Slim WM). Wat heet: hij is er vanaf het eerste begin – al voordat Slim WM in 2016 een programma werd – bij betrokken. Zijn naderende pensioen is een mooie gelegenheid om hem vijf vragen te stellen over wat Slim WM voor hem persoonlijk betekent.
Waarom draag jij Slim WM een warm hart toe?
‘Ik ben altijd te porren geweest voor zowel innovatie – vooruitkijken en anticiperen – als voor samenwerking met omringende waterbeheerpartners. Dat komt heel mooi samen in Slim Watermanagement en het beheergrensoverstijgend samenwerken dat we daarbinnen doen. Zelf ben ik de Slim WM-wereld ingerold door mijn interesse in telemetrie – het op afstand meten van bijvoorbeeld peilen en waterafvoeren – en verwachtingssystemen, zoals FEWS. Daarvoor hebben we modellen laten maken voor het stroomgebied van de Overijsselse Vecht. Deze modellen brengen ook toekomstige verwachtingen in kaart en leveren informatie aan voor landelijk overzicht in het kader van Slim WM. Mijn kennis en inzichten wilde ik graag breder delen, zodat ook anderen er hun voordeel mee kunnen doen. Slim WM is hiervoor een goed platform. Want zo is het natuurlijk wel: 95 procent van de tijd gebeurt er niets, maar in de 5 procent van de gevallen dat het spannend wordt, hebben zulke instrumenten heel veel meerwaarde en bieden ze de informatie om anticiperend te kunnen werken.’
Hoe pas je Slim WM toe binnen jouw werk?
‘Op allerlei manieren. Ten eerste door gebruik te maken van de binnen Slim WM ontwikkelde instrumenten. Denk aan de redeneerlijnen, waarbij we als waterbeheerders binnen een Slim WM-regio samen opschrijven hoe we handelen bij te veel en te weinig water. Hierdoor ontstaat er samenhang in de regionale handelswijzen en kunnen we het waterbeheer in de aanloopfase van watertekort of -overlast optimaliseren, waardoor opschaling wordt uitgesteld. Dit heeft ertoe bijgedragen dat we in het bijna-recorddroge jaar 2018 in samenspraak met Rijkswaterstaat Oost-Nederland snel kwamen tot het inzetten van tijdelijke pompinstallaties bij Sluis Eefde. Die hebben ervoor gezorgd dat we zonder al te grote kleerscheuren door het groeiseizoen kwamen.’
‘Een ander mooi voorbeeld is de Informatievoorziening Slim WM (IV Slim WM). In de Slim WM-regio Zoetwater Oost-Nederland (ZON) werken we nauw samen met de Slim WM-regio IJsselmeergebied. We hebben gezamenlijk een pilot-informatiescherm ontwikkeld. Hiermee wisselen we realtime data uit en maken we beheergrensoverschrijdend waterbeheer een stuk makkelijker. Vroeger ging ik bij dreigende wateroverlast op de Overijsselse Vecht ‘s nachts twee keer m’n bed uit om via de telefoon de waterstanden in Duitsland op te vragen en tekende ik zelf een grafiek van het verwachte verloop van het hoogwater. Dat hoeft nu gelukkig niet meer, omdat die data in een FEWS-systeem staan en met één druk op de knop op te vragen zijn. Op dit moment wordt er gewerkt aan één landsdekkend informatiesysteem: de IV Slim WM. Dat is dikke winst, want daarmee behouden we de functie van het pilotscherm voor de toekomst.’
Wat is de meerwaarde van Slim WM en hoe komt dit tot uiting in de praktijk?
‘Dankzij Slim WM is de samenwerking tussen de waterschappen onderling en met Rijkswaterstaat sterk verbeterd. We begrijpen elkaar en elkaars belangen veel beter en zoeken elkaar sneller op. Dat helpt enorm bij dreigende wateroverlast of droogte. In 2018, tijdens de eerste planperiode van Slim WM, hebben we daar al de vruchten van geplukt. We hebben toen heel nauw met elkaar samengewerkt binnen onze regio: hoe kunnen we het schaarse water zo goed mogelijk met elkaar verdelen? Dat heeft toen goed gewerkt.’
‘Wel kwamen we er toen achter dat we nog te weinig zicht hadden op de benodigde volumes per deelgebied: hoeveel water is er nu écht nodig, waar en waarvoor? Dat is de trigger geweest voor de ontwikkeling van de watervraagprognosetool: een instrument dat inzicht geeft in de watervraag per beheerder in en rond het IJsselmeergebied en in het Twentekanaal-aanvoersysteem. Later is de tool ook ontwikkeld voor de Slim WM-regio Rijn-Maasmonding/Volkerak-Zoommeer (RMM/VZM). De tool geeft een vooruitblik van zes weken, wat ook hier weer de mogelijk tot anticiperen oplevert. Opnieuw een mooi voorbeeld van de meerwaarde van Slim WM.’
‘Het voor Slim WM beschikbare budget uit het Deltafonds en het programma Slim WM zijn een goede stimulans om gezamenlijk hulpmiddelen te ontwikkelen die de praktijk echt helpen. Ze zijn mogelijk nog niet 100 procent perfect, maar de basis ligt er.’
Wat levert Slim WM op?
‘Heel veel mooie producten, instrumenten en samenwerkingen. Pure meerwaarde, als je het mij vraagt. Dat wil je niet verloren laten gaan of als een nachtkaarsje laten uitgaan. Het is zaak om dit alles goed te borgen. Daarvoor is de generieke maatregel Borgen Slim WM in het leven geroepen, waaraan ik, via een detacheringsconstructie aan het WMCN, een steentje bijdraag. Dit project brengt in beeld wat er nodig is om Slim WM na afloop van het programma – na 2027 – te behouden.’
‘Overigens is het best een uitdaging om alle 21 waterschappen en Rijkswaterstaat gezamenlijk te laten investeren in het continueren van de producten die voortkomen uit Slim WM en ze te laten opnemen in hun reguliere werkwijze. Maar het is wel bittere noodzaak, zeker met de klimaatverandering: we moeten zuiniger omspringen met zoetwater bij droogte en bij de afvoer van te veel water sneller acteren op basis van verwachtingen.’
‘We kunnen het volgens mij niet aan de maatschappij verkopen dat we oplossingen laten liggen, doordat we als waterbeheerders niet optimaal samenwerken en anticiperen. We zouden Slim WM dan ook niet moeten zien als een luxe, maar als een noodzakelijke stap om beter om te gaan met steeds grilligere weersomstandigheden, droog én nat. Hierdoor kunnen we de schade die zich potentieel voordoet beperken en daarmee ook kosten besparen. Als je de schades ziet in Zuid-Limburg (juni 2021) en Valencia (oktober 2024) en dit in geld uitdrukt, is de financiële inspanning op het gebied van Slim WM – ook voor de toekomst – slechts een schim. Het is natuurlijk niet zo dat je er alle schade mee voorkomt, maar door tijdig te waarschuwen kun je de ellende beperken.’
Wanneer is Slim WM volgens jou geslaagd als programma?
‘Als de producten, instrumenten en samenwerkingen Slim WM geborgd zijn én benut worden, ook na 2027. Als Slim WM op álle niveaus breed gedragen is en het vanzelfsprekend is dat er tijd en geld voor beschikbaar is.’
‘In een persoonlijke ontmoeting zei voormalig deltacommissaris Wim Kuijken vrij vertaald eens tegen mij: “Situaties als in het Rivierengebied in november 1998 en in de Achterhoek in augustus 2010 moeten we niet meer zomaar laten gebeuren. We moeten er aan de voorkant bij zijn. Dat moeten we zien te realiseren met een vorm van digitaal ondersteund watermanagement”. Ik onderschrijf dit van harte en hoop vurig dat meer waterbeheerders en bestuurders dit inzien. Helaas zit mijn tijd in het waterbeheer er bijna op. Ik wens iedereen die bij Slim WM betrokken is succes met het verder vormgeven van dit proces én de Slim WM-instrumenten.’
Wil jij ook in een ‘Waterverhaal’ vertellen over de meerwaarde van Slim WM? Stuur dan een e-mail aan Kirsten van Dijk, omgevingsmanager Slim WM: kirsten.van.dijk@rws.nl