Redeneerlijnen nu ook landelijk afgestemd

In de extreem droge zomer van 2018, bewees Slim Watermanagement z'n waarde. Door opgebouwde kennis van het watersysteem en de in sommige regio's al opgestelde redeneerlijnen, zorgden waterbeheerders er samen voor dat het water daarheen ging, waar het het hardst nodig was. Hierbij werd over beheergrenzen heengekeken en bleek dat dankzij Slim Watermanagement beheerders goed van elkaar wisten wat er bij de ander speelde en hoe het samenhangend watersysteem werkt.

Conclusie van de Beleidstafel Droogte: redeneerlijnen werpen hun vruchten af. Om te zorgen dat ook de vraagstukken die spelen op regiogrenzen doorklinken in de redeneerlijnen, deed de beleidstafel de aanbeveling om deze redeneerlijnen (die binnen de verschillende Slim Watermanagement-regio's waren opgesteld) landelijk af te stemmen. Niet alle zes regio's hebben een redeneerlijn opgesteld. Dat dat een gemis is, bleek uit de afstemming van de redeneerlijnen. De twee regio's die nog geen redeneerlijnen hebben, gaan hieraan werken. Het afstemmingsproces heeft zich afgespeeld tussen augustus vorig jaar en nu, met als resultaat een afgestemde set redeneerlijnen.

Hoe ging dat afstemmen in z'n werk?

"Het afstemmingsproces werd begeleid door een klankbordgroep, met uit iedere Slim Watermanagement-regio een vertegenwoordiger", vertelt John Kamps (Rijkswaterstaat). "Daarnaast haalde HKV (een adviesbureau) kennis op in de regio's, met name over inlaatpunten op de grenzen van regio's. Er is gediscussieerd over die punten en het is gerapporteerd als er kennis ontbrak en hoe dit leidde tot onduidelijkheid of een gebrek aan afstemming tussen regio's. Een gemis bleek ook de gebieden waar nog geen redeneerlijn is."

De belangrijkste kwesties werden meegenomen naar een landelijke workshop met van elke regio een aantal afgevaardigden. “In die workshop werden de punten waarover discussie was besproken. Bij de bespreking is vooral gefocust op gevolgen en consequenties van de verschillende werkwijzen", vertelt John. "De redeneerlijnen bieden een handelingsperspectief waarvan de invulling afhankelijk is van omstandigheden. Door die omstandigheden te bespreken, schets je een beeld van welke actie wanneer nodig is en wat de gevolgen zijn. Met daarbij de notie met wie afstemming nodig is bij inzet van de maatregel."

Welke thema's zorgden voor discussie?

Er werden zo'n dertig beïnvloedingspunten afgestemd, waarvan sommigen optreden bij wateroverlast situaties maar de meeste bij watertekort, waarvan er tien niet voor discussie zorgden, er tien leidden tot een klein gesprek en nog eens tien resulteerden in kennisvragen. John en Pieter doen een greep uit de punten, waar kennisvragen uit voortvloeiden, voordat die kunnen landen in de redeneerlijnen. "Wat doe je als het peil van het Noordzeekanaal heel hoog is (kans op overstroming) dan wil je ‘zout’ water uit het Noordzeekanaal naar het Markermeer afvoeren maar het Markermeer wil je ook zoet houden." Pieter noemt het beheer van sluizen, zoals bij Kornwerderzand en Den Oever. "Dat zijn behoorlijke bronnen van zoutindringing, wanneer deze worden benut door de scheepvaart. De keuze is dan: of een zouter IJsselmeer dat niet meer geschikt is als bron voor drinkwater, of de scheepvaart ligt stil. Dat zijn lastige kwesties. Net als het doorspoelen van de systemen, wat de waterschappen doen om het water in de sloten zoet te houden voor de landbouw. Waterschappen moeten water naar elkaar doorvoeren zodat iedereen zijn systemen zoet kan houden. Dat water dat de waterschappen aan elkaar moeten doorgeven is niet te gebruiken voor beregening."

Welke nieuwe inzichten zijn opgedaan?

Een mooie conclusie is dat de redeneerlijnen al aardig op elkaar zijn afgestemd. John: "Er komt dus ook geen totaal nieuwe set redeneerlijnen. We passen ze alleen aan op punten waar dat nodig is. Je krijgt door deze afstemming steeds scherper wat er bij de buren gebeurt, zowel over beheer- als over regiogrenzen heen. Het overgrote deel van het te verdelen water komt met de Rijn ons land binnen. Iedere keuze die je maakt heeft gevolgen voor de watervoorziening in grote delen van Nederland. Dit maakt de afweging heel complex. Het zou mooi zijn als er instrumenten (zoals een model) komen om de juiste verdeling van water binnen het hoofdwatersysteem makkelijker inzichtelijk te maken. Momenteel is iedere regio hard bezig om de watervraag nog beter in beeld te brengen." Pieter is het daarmee eens. "Alles staat of valt met de verdringingsreeks. Wie krijgt als eerst het water, bij een structureel watertekort?".

Er zijn nog regio’s waar redeneerlijnen worden gemist. Zo heeft Rivierengebied wel een redeneerlijn voor Nederrijn en Lek, maar niet voor de Maas en de Waal. In Zuid-Nederland ontbreekt een redeneerlijn voor Droogte. In het landelijk directeurenoverleg Slim Watermanagement is afgesproken dat deze regio’s gaan werken aan de ontbrekende redeneerlijnen.

Wie en wat zijn er nodig voor het vervolg?

De meerwaarde van Slim Watermanagement en de redeneerlijnen zijn helder: betere kennis over de samenhang in het watersysteem, snellere en betere beslissingen en het eenvoudiger vinden van de mensen die je nodig hebt. "Doordat je het water beter verdeelt, beperk je de schade en reduceer je de maatschappelijke kosten", aldus John. "Om een goed vervolg te geven aan de afstemming van de redeneerlijnen zijn alle waterbeheerders nodig: dus Rijkswaterstaat en de regionale waterbeheerders en deels provincies en gemeenten. Uiteindelijk profiteert iedereen hiervan: van de waterbeheerder tot de eindgebruiker."

En nu?

Op 1 april is het project afgerond en levert Slim Watermanagement de set afgestemde redeneerlijnen als product op bij het directeurenoverleg en het Deltaprogramma Zoetwater (DPZW). Natuurlijk worden deze redeneerlijnen meegenomen in het programma Slim Watermanagement. De set afgestemde redeneerlijnen is geen statisch product, met nieuwe kennis komen weer nieuwe aanpassingen. Slim Watermanagement zal de set op basis van nieuwe inzichten steeds actualiseren, ook in de tweede planperiode die vanaf 2022 gaat lopen.

Benieuwd naar de redeneerlijnen per regio? Kijk op de regiopagina.