Hoe droogtebestendig is het Volkerak-Zoommeer?

'Nadat ik het had geopperd, dacht ik; dat doen we wel even', kijkt Stefan terug. ‘Maar toen ik begon met rondvragen, was iedereen niet alleen enthousiast, maar wilden ze ook allemaal betrokken worden. Daardoor werd het een veel groter project dan ik had verwacht.'

Aanleiding

'Het Volkerak-Zoommeer is voor de hoogte helemaal afhankelijk van de aanvoer van zoetwater via het Hollands Diep door middel van de inlaatsluizen', legt Stefan uit. 'Als die aanvoer laag is, zakt het waterpeil in het Volkerak-Zoommeer, mede doordat dit water gebruikt wordt door de landbouwsector en om door te spoelen zodat het zoet blijft. Niemand weet precies hoe lang het duurt voordat het peil is uitgezakt. Vanuit onze ervaring vermoeden we vijf tot zeven dagen, maar zeker weten doen we het niet.'

Aangezien die vraag regelmatig terugkwam, heeft hij geopperd om het gewoon uit te proberen. 'Dat was de directe aanleiding van deze proef. Iedereen vond het gelijk een goed idee.'

Bathse Spuisluis met het Bathse Spuikanaal en parallel het Antwerps Kanaalpand.

Discussie

'Het huidige peil- en zoutbeheer staat al jaren ter discussie', gaat Stefan verder. 'Het Volkerak-Zoommeer staat namelijk op de nominatie om zout te worden. In de regio is daar veel weerstand tegen, vooral vanuit de landbouwsector die van het water afhankelijk is voor het besproeien van de gewassen. Nu hebben we wel afgesproken dat mocht het Volkerak-Zoommeer ooit zout worden, er een alternatieve zoetwatervoorziening zou komen. Maar dat wordt niet geheel geaccepteerd.'

De proef wordt gedaan vanuit het huidige waterbeheer. 'Maar alle betrokken partijen hebben hun eigen belang. Zo willen natuurorganisaties niet teveel peilschommelingen vanwege broedvogels, boerenorganisaties willen graag dat het Volkerak-Zoommeer zoet blijft en andere partijen zijn juist voorstander van een zout Volkerak-Zoommeer. Deze proef gaat daar mooi tussendoor, omdat alle partijen er hun eigen leerpunten uit kunnen halen en deze gebruiken voor hun eigen belang.'

Twee proeven

Als alles goed verloopt, start het projectteam begin augustus met een nulmeting. 'We kunnen pas starten na het vogelbroedseizoen, dus na 15 juli. De overige condities moeten ook goed zijn. Zo moet er sprake zijn van voldoende Rijnafvoer, want we willen natuurlijk niet onnodig water uit het Volkerak-Zoommeer onttrekken dat we vervolgens hard nodig hebben om het peil weer op niveau te krijgen. Maar als het juist te nat is, komt er teveel watertoevoer vanuit Brabant. Mochten de condities goed zijn, laten we na de nulmeting eerst het waterpeil in het Volkerak-Zoommeer stijgen tot 15 centimeter boven NAP, het maximum dat is toegestaan. Daarna zetten we de inlaatsluizen dicht, maar laten we wel het water uitspoelen via de Bathse Spuisluis zodat het zoutgehalte in orde blijft. Op dat moment gaan we, zowel varend als via het Landelijk Meetnet Water, monitoren. We kijken wat het zoutgehalte in het meer doet en hoelang het duurt totdat het peil tot 10 centimeter onder NAP is uitgezakt. De laatste stap van de proef is het herstellen van het zoutgehalte en het peil terugbrengen naar een normale situatie.'

Als de eerste proef is geëvalueerd, volgt een tweede proef. In het meest ideale geval, direct na de eerste. 'Dat kan pas na 15 september, als het groeiseizoen voor de landbouwsector is afgelopen. Tijdens die tweede proef spoelen we het water namelijk niet meer uit, maar laten we alleen water in via de inlaatsluizen tot 15 centimeter NAP. Daarna wachten en meten we alleen, waarbij het zoutgehalte naar verwachting zal oplopen. Het Volkerak-Zoommeer is namelijk een zoetwatermeer in een zoute omgeving, dus zout sijpelt overal binnen. We willen bij die tweede proef dan ook kijken waar het meeste zout binnenkomt en hoe het meer zich gedraagt. Daarna gaan we opnieuw het peil herstellen en monitoren we hoelang het duurt om de normale situatie te herstellen.'

Verwachting

'Ik verwacht dat de proeven ons heel veel kennis zullen opleveren over hoe het meer zich gedraagt', kijkt Stefan vooruit. 'Het geeft meer inzicht in de droogtebestendigheid van het huidige peilbeheer. Misschien zal de conclusie zijn dat we dit nog heel lang zo volhouden. Dat is ook wat ik denk, want zolang de Rijnafvoer goed is kunnen we het Volkerak-Zoommeer zoet houden.'

Daarnaast levert het veel betrokkenheid op. 'Verschillende waterbeheerders en Provincie Zeeland zijn in het hele proces meegenomen. Iedereen die geïnformeerd is, raakt gelijk enthousiast. Uiteindelijk is een simpel bedachte proef uitgegroeid tot een gezamenlijk project dat zorgt voor heel veel kennisopbouw en verbinding. Dat is meer dan ik oorspronkelijk had bedacht.'

Dit artikel is oorspronkelijk geschreven voor intranet van Rijkswaterstaat.